İran, 2020 yılında düşürülen yolcu uçağı faciasının ardından yeni bir adım atarak Kanada, İsveç, Ukrayna ve İngiltere'yi Birleşmiş Milletler'e (BM) şikayet etti. Bu şikayet, BM'ye bağlı Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'nün (ICAO) İran aleyhine verdiği karara karşı Uluslararası Adalet Divanı'nda (ICJ) yapılan hukuki bir itiraz niteliği taşıyor. Peki, bu beklenmedik hamlenin ardında yatan sebepler neler ve süreç nasıl işleyecek? İşte detaylar...
Uçak Faciası ve Sonrası
8 Ocak 2020 tarihinde Tahran'dan havalanan Ukrayna Hava Yolları'na ait Boeing 737-800 tipi uçak, kısa bir süre sonra düşürülmüş ve uçaktaki 176 kişinin tamamı hayatını kaybetmişti. İran, olaydan üç gün sonra uçağa iki adet karadan havaya füze fırlattığını ve bunun bir hata sonucu gerçekleştiğini kabul etmişti.
- Uçakta bulunan 176 kişinin tamamı hayatını kaybetti.
- İran, olayın sorumluluğunu kabul etti.
- Uluslararası tepkiler gecikmedi.
Bu trajik olay, uluslararası alanda büyük yankı uyandırmış ve İran'a yönelik ciddi suçlamaların yöneltilmesine neden olmuştu.
İran'ın BM'ye Başvurusu: Neden Şimdi?
İran, ICAO'nun Mart ayında aldığı ve dört ülkenin kendisine karşı açtığı davada yetkili olduğuna hükmeden kararına itiraz ediyor. Bu dört ülke, İran'ı “havada seyreden bir sivil uçağa karşı silah kullanmakla” suçluyor. İran ise ICJ'ye yaptığı başvuruda ICAO'nun bu davada yetkisiz olduğunu öne sürdü ve söz konusu kararın iptal edilmesini talep etti.
Başvurusunda İran, PS752 sefer sayılı uçağın "yanlışlıkla ve insan hatası sonucu" vurulduğunu belirtti. İran mahkemeye yaptığı açıklamada, “İran askeri kuvvetleri, gerekli yetkilendirmeyi almadan, zorunlu askeri düzenlemelere aykırı şekilde uçağı yanlış tanımlayarak hedef almış ve iki füze ile vurmuştur” dedi.
Tahran ayrıca, olay sırasında İran ordusunun, ABD askeri güçlerinin olası bir saldırısını beklediği için “yüksek askeri alarm durumunda” olduğunu da ifade etti. Uçağın vurulduğu sırada, İran ile ABD arasındaki gerilim oldukça yüksekti.
Uluslararası Tepkiler ve Beklentiler
İngiltere Dışişleri Bakanlığı, ICAO'nun Mart kararını memnuniyetle karşılayarak, bu adımın İran'ın yasa dışı eylemleri nedeniyle sorumlu tutulmasına bir adım daha yaklaştırdığını ifade etti. Açıklamada, “Bu davada bir sonraki aşamaya geçiyoruz. 176 masum kurban ve aileleri için adalet, şeffaflık ve hesap verebilirlik arayışımız sürecek” denildi.
Ayrıca, 2023 yılında dört ülke ICJ'de ayrı bir dava daha açarak, İran'dan mağdur ailelere “tam tazminat” ödemesini talep etti. İran ise 2020 yılında her bir kurbanın ailesine “150.000 dolar ya da bunun euro karşılığı” ödeme teklifinde bulunmuştu. Ancak Ukrayna ve Kanada yetkilileri bu teklifi sert şekilde eleştirerek, tazminatın tek taraflı beyanlarla belirlenemeyeceğini savunmuşlardı.
Bu karmaşık hukuki süreç, Uluslararası Adalet Divanı'nın (ICJ) kararıyla yeni bir boyut kazanacak. İran'ın ICAO'nun yetkisiz olduğu yönündeki itirazı ve davanın seyrini etkileyecek argümanları, uluslararası kamuoyu tarafından yakından takip ediliyor. Olayın mağdurları ve aileleri için adalet arayışı devam ederken, bu dava uluslararası hukuk ve siyaset arenasında önemli bir dönüm noktası olabilir.
