Her yıl 16 Mayıs'ta kutlanan Uluslararası Çölyak Günü, glutensiz beslenmenin önemini bir kez daha gündeme getiriyor. Gluten intoleransı olarak da bilinen çölyak hastalığı, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir rahatsızlık. Türkiye'de her 100 kişiden 1'inde görülen bu hastalık, doğru tanı ve ömür boyu sürecek bir diyetle kontrol altında tutulabiliyor. Peki, çölyak hastalığı nedir ve belirtileri nelerdir?

Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin gluten proteinine karşı anormal bir tepki vermesi sonucu ince bağırsakların zarar görmesiyle ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Gluten, buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türlerinde bulunan bir protein türüdür. Çölyak hastaları gluten içeren gıdaları tükettiklerinde, bağışıklık sistemi ince bağırsak hücrelerine saldırarak besin emilimini bozar.

Bu durum, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Çölyak hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazı kişilerde belirtiler hiç görülmeyebilir. Ancak, en sık görülen belirtiler şunlardır:

• Sürekli karın ağrısı ve şişkinlik
• İshal veya kronik kabızlık
• Kilo kaybı ve büyüme geriliği (özellikle çocuklarda)
• Demir eksikliği anemisi
• Ciltte döküntü ve kaşıntı (Dermatitis Herpetiformis)
• Halsizlik, yorgunluk ve kemik erimesi

Çölyak Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Çölyak hastalığının tek tedavi yöntemi, ömür boyu glutensiz diyet uygulamaktır. Bu diyet, ince bağırsağın kendini onarmasına yardımcı olur ve belirtilerin ortadan kalkmasını sağlar. Glutensiz diyet, dikkatli bir planlama ve etiket okuma alışkanlığı gerektirir. Çölyak hastalarının tüketebileceği ve kaçınması gereken gıdalar şunlardır:

Tüketilmesi Gereken Gıdalar:

• Glutensiz tahıllar (mısır, pirinç, karabuğday, kinoa, amarant)
• Taze meyve ve sebzeler
• Et, balık ve yumurta (işlenmemiş)
• Süt ve süt ürünleri (gluten içermeyenler)
• Glutensiz unlar (pirinç unu, mısır unu, badem unu)
• Sert kabuklu yemişler ve baklagiller

Kaçınılması Gereken Gıdalar:

• Buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türleri
• Ekmek, makarna, kek, kurabiye gibi glutenli unla yapılan ürünler
• Hazır çorbalar, soslar ve işlenmiş gıdalar (etiketi dikkatle kontrol edilmeli)
• Panierlenmiş (ekmek kırıntısıyla kaplanmış) yiyecekler
• Bira ve bazı alkollü içecekler

Çölyak hastaları için en büyük risklerden biri, glutenin fark edilmeden tüketilmesi. Bu nedenle, ambalajlı ürün alırken "glutensiz" ibaresinin olup olmadığını kontrol etmek önemlidir. Ayrıca, dışarıda yemek yerken çapraz bulaşma riskine karşı dikkatli olunmalıdır.

Türkiye'de çölyak konusunda bilinçlenme son yıllarda artmış olsa da, glutensiz ürünlere erişim hala her bölgede eşit düzeyde değil. Büyük şehirlerde glutensiz ürünler daha kolay bulunabilirken, Anadolu'nun bazı bölgelerinde hastalar kendi glutensiz ekmeklerini evde yapmak zorunda kalabiliyor. Devlet tarafından sağlanan bazı destekler ve çölyak derneklerinin çalışmaları bu konuda önemli bir rol oynuyor.

16 Mayıs Uluslararası Çölyak Günü, çölyak hastalığına dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak için önemli bir fırsat sunuyor. Erken teşhis ve doğru beslenme ile çölyak hastaları sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürdürebilirler. Unutmayalım ki, glutensiz yaşam bir tercih değil, bu bireyler için hayat kurtarıcı bir zorunluluktur.